Powoli kończę książeczkę o Tamarze Cygler, dziecku Holokaustu z mojego miasta. Nie bez wątpliwości i trudności. Mam nadzieję, że skończą się złe sny, bo oddałam już sprawiedliwość tym, którzy odeszli, ale pamięć po nich będzie trwać.

Czy ktoś to opublikuje, to zupełnie inna rzecz. Ale zależy mi, aby chociaż fragmenty były dostępne publiczności. Ta historia to część historii Żydów polskich, część historii Polski. Ostrzeżenie przed tym, co może się stać, gdy zaczyna się dzielić ludzi wedle takich kryteriów, jak wyznanie czy wygląd...

Wieczory spędzam teraz tłumacząc niewielką książeczkę o pewnej żydowskiej dziewczynce. To ta sama Marusia, która spędzała mi sen z powiek przy okazji pisania pracy zaliczeniowej na studiach, dziecko Holokaustu. Siedzę nad tekstem do pierwszej, a potem pełznę z stronę łazienki. Stary trik - ochlapać twarz zimną wodą, żeby odpędzić senność. Rzut oka na postać w lustrze - albo lepiej nie. To zabawne, że z wiekiem traci się kolory. (Twarz jest niewyraźna. Malowałabym ją, gdybym umiała). Oczy się zapadają, brwi i rzęsy są w odwrocie. Cienie pod oczami (bo skóra robi się cieńsza). Najładniejsza rzecz, jaką mam, kolor moich włosów - poprzetykany siwizną.

Po skończonej pracy szoruję zęby (no comments) i wklepuję krem w tłusty brzuch. Całkowita degradacja doczesnej formy.

Śni mi się prześladowane dziecko, wojna: jak kruchy wtedy był byt. Urodzili się, żyli, umarli. Niektórzy zostawili coś, przez co są pamiętani. Kiedy nas nie będzie, będzie trwać pamięć. Do tego potrzebne jest pismo, zapis, świadectwo, relacja.

Nie tak dawno, w ubiegłym roku, szłam sobie gdzieś tam przez parczek przy ratuszu i nagle przyszło do mnie znikąd jakby francuskie słowo "envie". Czyli ochota. I zaraz potem przyszło do mnie (fałszywe, ale pociągające) wytłumaczenie i znaczenie: en vie, czyli przy życiu. Masz ochotę, znaczy: żyjesz jeszcze.

Tak mnie to jakoś nastawilo optymistystycznie.

A kilka dni temu, kiedy przebijałam się do domu komunikacją - pociągiem czy metrem - przyszło mi na myśl, że słowo "sens" to po francusku "znaczenie" lub "kierunek". I w chwilach, kiedy szukamy znaczenia w tym, co nam się przytrafia i znaleźć go nie możemy, zadowólmy się tym, że idziemy w jakimś kierunku.

Jak tryumfować po dziewczyńsku

Ada Limón

tłum. Albonubes

Najbardziej lubię klacze,

to, że wszystko zdaje się przychodzić im łatwo,

jakby biec sześćdziesiąt na godzinę

było tak fajnie, jak drzemać czy jeść trawę.

Podoba mi się paradny krok klaczy

po zwycięstwie. W górę uszy, dziewczyny, w górę uszy!

Ale głównie, bądźmy szczerzy, podoba mi się

to, że są kobietami. Jakby to wielkie,

groźne zwierzę było też częścią mnie,

jakby gdzieś pod delikatną

skórą w moim ciele waliło

czterokilowe kobyle serce,

olbrzymie mocą, ciężkie od krwi.

Nie chcesz uwierzyć?

Nie chcesz mi podnieść koszuli, by zobaczyć

wielką, bijącą, genialną maszynę,

która myśli, nie, która wie,

że dobiegnie pierwsza.

"Dziady i dybuki". Właśnie zamówiłam książkę starszego Kurskiego o jego odzyskanej podwójnej tożsamości.

Bardzo mu zazdroszczę tego, że mógł tę książkę napisać, że miał materiał i zaplecze.

Na tym polega wartość i przewaga inteligencji jako klasy społecznej nad klasą robotniczą: obok formacji intelektualnej, którą wynosi się z domu, prawie bez wysiłku, dysponuje ona też dorobkiem kultury materialnej, który można przekazać kolejnym pokoleniom: mam na myśli fotografie, zapiski, pamiętniki, relacje.

Jestem proletariacką inteligencją z awansu, zaplecza prawie nie mam, zasobów materialnych też nie, pominąwszy kilka fotografii oraz prawo własności jednej szóstej starego domku na prowincji. Gdybym chciała napisać książkę o mojej (ciekawej skądinąd) historii rodzinnej, musiałabym polegać głównie na wyobraźni.

Moja tożsamość jest w zasadzie spójna, z wyjątkiem pewnego pęknięcia (nieznany dziadek, którego tropy po latach odnaleziono, ale którego nazwiska nie chcę nosić). Ale zawsze czułam się ksenofilką, pociągało mnie to, co inne ode mnie. Dlatego czuję się u siebie wszędzie, gdzie dotąd postała moja noga i mogłabym mieszkać chyba wszędzie.

Moje dziecko, Jot, jeszcze nie rozumie w pełni, że jest produktem dwóch kultur i dwóch języków, co jest wielkim, specjalnym darem na starcie. To tak, jakby mieć trzecie oko. Co z tym zrobi - zależy od niego. A kim się będzie czuł? Ja tego nie wiem.